Tục khao quân diễn ra vào ngày mùng 10 tháng Giêng hằng năm tại làng Cầu Cả (xã Cổ Loa, huyện Đông Anh) là một nét đẹp văn hóa lâu đời, thể hiện sự biết ơn, kính trọng đối với vua An Dương Vương và quân sĩ trong quân đội Âu Lạc, cầu cho một năm mới bình an, thịnh vượng đối với dân làng.
Theo các cụ cao niên trong làng kể lại, sau ngày mồng 6 tháng Giêng tham dự hội Cổ Loa, nhân dân làng Cầu Cả tiếp tục mở hội đến ngày 22 tháng Giêng thì rã đám. Sau này, hội được rút gọn lại từ ngày mồng 6 tháng Giêng đến ngày mồng Mười tháng giêng (tức hội khao quân) thì rã đám.
Ỉ khao quân
Nghi thức rước ông ỉ
Với ý nghĩa là ngày vua An Dương Vương thắng trận khao quân sĩ, vào ngày mùng Mười tháng Giêng, trước ngày tổ chức hội làng một ngày, dân làng sẽ tổ chức cúng, gọi là cúng khao quân. Đồ lễ được đặt ở giữa sân đình, bao gồm 1 con lợn luộc nguyên con, 1 mâm xôi rượu và 1 thùng nước. Sau khi đọc văn tế khao xong, 10 người trung niên khỏe mạnh mặc áo the khăn xếp đứng 2 bên, khênh lợn lùi về phía sau và đọc to “thắng to”, sau đó ai có nhiệm vụ khênh lợn, khênh xôi và nước thì khênh hết chạy vào trong, người cuối cùng có nhiệm vụ cuốn chiếu chạy vào theo và không được để sót lại cái gì ở sân. Sau đó lợn được chia ra, phát lộc cho mọi người thụ lộc ngay tại đình. Ngày xưa, lợn được giao cho quan đám nuôi trong cả năm. Tiêu chuẩn phải là giống lợn ỉ và có màu đen tuyền, không có lông trắng. Ngày nay giống lợn ỉ thuần chủng đã gần như biến mất do bị lai tạp nhiều, do vậy đến gần ngày hội ban tổ chức sẽ đi mua để phục vụ cho nghi thức tế lễ.
Bài văn tế khao quân được đọc như sau: “Duy. Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Tuế thứ Đinh Dậu niên Chính nguyệt sơ thập nhật phúc dĩ thiên hành dĩ quá thiên quan tích phúc kim cứ hà. Mộc tỉnh Đông Anh huyện, Cổ Loa xã, Cầu Cả thôn, quan diên hương lão đế đán hương cai xã trưởng, thôn trưởng đồng thôn thượng hạ đẳng thời thích thanh xuân tiết phương khải hán yến tích khải tư nhập tịch sự dĩ mãn diện chu kiều trống cung thiên đương niên. Vương triều khiển bái năm chiếu giám kiên thỉnh Đông phương thánh đế bộ hạ thần Quan thánh đế nam phương thánh đế bộ hạ thần quan bắc phương thánh đế bộ hạ thần Quan. Trung ương thánh đế bộ hạ thần quan cấp chư bản đình bộ hạ thần quan tích ổn hoàng dịch lệ chư thần đồng lai tư tọa tiên đáo tiên hậu đáo hậu toạ. Tọa tọa thứ dĩ định nhất tuần khuyết ẩn tửu thượng thức nhủ tuần khuyết ẩn tửu thượng thức tam tuần khuyết ẩn tửu thượng thức dĩ tửu lễ thành thực như phong hành như vũ thực nhân tải cửu nhân tài hệ cầu thôn nhân đồng thôn thượng hạ đẳng cấp lão đồng phụ nữ các đắc mong ẩn mắc tương phù hộ tỷ nhân nhân khang thái mệnh vi bình an dạ già hưởng vương lạc hưu xuân đà tuế hưởng quý trù thiên niên lạc đoán hùng, tượng tương tác chính. Tường bĩ vạn hóa vi hách vận phàm chư mộc táo ngoại quỳ phần khí yên định trông chư hải ngoại bất đắc xâm phạm thôn nội phàm chu đâm tửu tất. Tòng tam nguyện nhược dứ minh giả tức nhật thượng tấu thiên hiệu thượng đế tái đấu đại thánh tổ An Dương Vương hoàng đế án pháp hành chục gia hình trị tội kim vị hường thời kiều hành lễ tổng nguyện kỳ đán thử đan trầm lai hưởng lai trầm. tích dĩ hoàng ân tỷ xương tỷ chức chủ tại viễn tống bách phúc nghiêng lai thánh khứ hưu ân thần khứ hưu phúc tại Cầu Cả thôn nhân các hưởng thiên thu vạn vạn tuế.”
Nghi thức khao quân là một nét đẹp trong lễ hội làng Cầu Cả nói riêng và lễ hội Bát xã Loa thành nói chung. Tục khao quân góp phần tạo nên phong tục tập quán riêng biệt, nét văn hóa độc đáo, mở đầu cho năm mới hào hứng, phấn khởi và những hi vọng về cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
BAN QUẢN LÝ KHU DI TÍCH CỔ LOA
