Xóm Nhồi dưới nằm ở phía bắc thành Nội, ngay bên ngoài con hào nước cũ (nay đã thành ao, một số đoạn đã bị lấp). Điếm Xóm Nhồi Dưới 1 - là tên gọi theo địa danh của di tích, di tích có thể gọi là Miếu Xóm Nhồi Dưới hay điếm Miếu Xóm Nhồi Dưới đều được. Tuy nhiên trong văn nói cũng hay gọi là Điếm Xóm Nhồi Dưới 1. Sở dĩ số 1 được gắn thêm bởi trong xóm Nhồi Dưới còn có một điếm khác nữa, nên tiện gọi người ta gắn số 1 và số 2. Nhưng về bản chất điếm số 2 là điếm Ngõ của xóm Nhồi Dưới.

Điếm còn có một tên gọi khác là điếm Trung tâm, tên gọi này có lẽ xuất phát từ đặc điểm địa lý của xóm. Xóm Nhồi dưới có 3 ngõ, xưa mỗi ngõ có một điếm (gọi là điếm ngõ). Trong tương quan chung điếm xóm Nhồi Dưới là của cả xóm, có quy mô lớn nhất nên điếm được gọi là điếm Trung tâm.

Điếm xóm Nhồi Dưới 1

Điếm được xây dựng khi nào, hiện không ai rõ niên đại. Trước khi được trùng tu lớn vào năm 1996, điếm xóm Nhồi Dưới có lối kiến trúc hình chữ Nhất với 7 gian, 8 bộ vì kèo, xây kiểu đầu hồi bít đốc tay ngai, mỗi bộ vì kèo có 4 chân cột kê trên tảng đá xanh, theo lời kể của các cụ thì điếm trước đây có sàn, thời kháng chiến chống Pháp bị phá đi.

Điếm mới được tu bổ theo lối kiến trúc nhà chữ nhất 5 gian 2 chái có 4 góc đao cong. Vì kèo 4 hàng chân cột trên chân tảng đá xanh, các vì làm theo một mẫu chung thống nhất: chồng giường, kẻ ngồi, tiền bẩy, hậu bẩy. Nền và hiên được lát gạch bát toàn bộ. Hiện nay ở các cột vẫn cón lỗ mộng của xà đỡ sàn.

Điếm được xây tường gạch bao dày 220mm, phía trước có chừa 3 gian giữa là cửa gỗ bức bàn 4 cánh, hai bên tường có chừa cửa sổ chấn song, tường đốc hai bên có chừa hai cửa sổ. Hoa văn trang trí trên kiến trúc không đồng nhất, có nhiều ở niên đại thời Nguyễn thế kỷ XIX, với các đề tài như vân mây, lá cúc, chân triện, hình triện, sóng nước. Chủ yếu được trang trí trên cầu đầu, con chồng. Các đấu đỡ con chồng có hoa văn cách điệu, chạm gờ nổi xung quanh tạo vẻ đẹp thanh thoát cho di tích.

Sát tường hậu gian giữa xây một ban thờ bằng gạch, xây hai cấp, thờ thổ thần, trên bài trí đơn giản.

Điếm thờ quan linh, thổ công thổ địa. Điếm xóm Nhồi Dưới 1 hiện nay vẫn là nơi hội họp sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của nhân dân trong xóm.

BAN QUẢN LÝ KHU DI TÍCH CỔ LOA